Podkast Powszechny

Joanna Bator: „Byłam wychowywana jak pierworodny syn, który ma opuścić gniazdo i dowieść swojej wartości w świecie”.

W trzeciej ćwierci XII wieku w skryptorium przy katedrze i klasztorze benedyktyńskim w Canterbury powstał bogato dekorowany rękopis: tak zwany Psałterz Eadwina, którego ilustracje kopiują dekoracje słynnego karolińskiego Psałterza Utrechckiego. Kim był Eadwin zwany „księciem skrybów”? Kiedy w klasztorze przy katedrze w Canterbury powstały wodociągi? Jak w średniowiecznej Anglii nazywano kometę i jaka jest rola jeża w biblijnej księdze psalmów?

To historyczny precedens. Po zamieszkach na Kapitolu platformy społecznościowe zablokowały konta ustępującego prezydenta USA. Czy to ratunek dla demokracji, czy bezprecedensowe, bo dokonane wobec głowy państwa przez wielkie korporacje, naruszenie wolności słowa? Czy media społecznościowe są winne cenzury, czy tego, że zareagowały tak późno? Jakie ten ban będzie miał konsekwencje dla życia społecznego, jakie znamy?

Mira Marcinów: „Moje koleżanki, które tworzą, w większości nie są matkami. Jedna z wybitnych artystek, która nie jest matką, powiedziała mi: »No dobrze, Mira, rozumiem, chcesz wszystkiego spróbować: rozumiem jedno dziecko, ale nie rozumiem, po co ci drugie?«”. Zapraszamy do słuchania nowego cyklu rozmów Katarzyny Kubisiowskiej – o tym, jak w kobiecie tworzy się i umacnia niezależność.

Chyba dla wielu z nas nie było to najpiękniejsze dwanaście miesięcy w życiu. Ale dla naukowców? Część z nich, postawiona pod ścianą, na gwałt badała koronawirusa i przebieg pandemii. A pozostali robili to, co robią najlepiej: zaskakiwali nas swoją pomysłowością i pięknem świata. Na autorski przegląd wydarzeń naukowych roku zaprasza Łukasz Lamża.

Katarzyna Piechowicz, terapeutka w DPS: „Nasza codzienność to brak. Gdyby nie WOŚP, nasi seniorzy leżeliby na łóżkach starszych ode mnie. Pacjentka powiedziała mi kiedyś: »Kasiu wydłużono nam życie. Ale tej starości niczym nie wypełniono«”.

Dzisiejsze miasto Betlejem jest domem dla ponad 30 tys. Palestyńczyków: w większości muzułmanów, lecz także i chrześcijan. Rozbudowa żydowskich osiedli i coraz trudniejsza sytuacja ekonomiczna, zwłaszcza w związku z ograniczeniami spowodowanymi pandemią, uprzykrza ludziom życie. Miasto, które dla chrześcijan jest początkiem historii Zbawienia, to dziś „miasto za murem”. W dźwiękową podróż do przedświątecznego Betlejem w dobie pandemii zabiera Państwa Karolina Przewrocka-Aderet.

S. Małgorzata Chmielewska: „Kiedy mieszkają ze mną księża, których denerwuje, że Artur zabiera im zapalniczki albo książek nie mogą wynieść do jadalni, bo tam już jest Artur, to zawsze im mówię: »Bardzo was, panowie, przepraszam, czy jesteście za zabijaniem dzieci niepełnosprawnych?«. Oni na to: »Nie!« – »No to tak właśnie to wygląda. Trzeba się przystosować«”.

Starożytne i średniowieczne traktaty medyczne oraz zielniki to niezwykle interesujące rękopisy, dzisiaj bardzo często zapomniane, znane jedynie specjalistom zajmującym się historią medycyny. Tymczasem są one prawdziwą kopalnią ciekawostek: często zawierają mnóstwo starannie wykonanych ilustracji, zaś ich zawartość to fascynująca mieszanka rzetelnej wiedzy z legendami i zabobonami. Na co pomaga wywar z pasternaka? Jak zdobyć mandragorę? Do czego może nam się przydać głowa wilka lub serce zająca? Zaprasza Magdalena Łanuszka.

Tadeusz Sławek: „Skoro mam wskazać palcem na jakiś moment przełomowy, to powiedziałbym: jesień 1962 r., kiedy Beatlesi na liście Top Twenty umieszczają pieśń „Love Me Do”. To mi kompletnie zawróciło w głowie, wszystko mi przewróciło. I właściwie zostałem z tym wszystkim przewróconym w głowie do dziś”.

Marta Jackowska-Uwadizu (Centrum Edukacji Obywatelskiej): „Szkoła musi reagować na to, co się dzieje na świecie. Nie możemy jej zamknąć na klucz i dalej uczyć o tym, że to Kolumb odkrył Amerykę”.

Wygrana Joe Bidena jest w Izraelu sensacją, bo bez wątpienia zmieni dotychczasowy kierunek polityki bliskowschodniej amerykańskiej administracji. Bliskowschodnia polityka Donald Trumpa zdradzała silną sympatię do racji izraelskich, nie pozostawiając Palestyńczykom pola manewru. Jak może wyglądać ta polityka w wydaniu Joe Bidena? Czy Bliski Wschód czekają radykalne zmiany? Na te pytania odpowiada Judy Maltz, korespondentka dyplomatyczna i była korespondentka dziennika Haaretz do spraw żydowskiej diaspory, Izraelka i Amerykanka. Zaprasza Karolina Przewrocka-Aderet, a ten podkast powstaje dla Państwa w Tel Awiwie.

Pandemiczne obostrzenia w połączeniu z jesienną aurą sprzyjać mogą przygnębieniu, czy nawet depresji. Dawniej wierzono, że na smutek i apatię szczególnie narażeni są melancholicy, czyli ci, w których ciele dominuje czarna żółć. Na czym polegała teoria czterech temperamentów i do jakich zawodów mieli mieć predyspozycje melancholicy? Czy w melancholii może kryć się coś pozytywnego? I wreszcie, dlaczego u Lucasa Cranacha z Melancholią powiązany jest sabat czarownic? Zaprasza Magdalena Łanuszka.

Naukowcy nie ustają w wysiłkach, aby stworzyć szczepionkę przeciwko wirusowi SARS-CoV-2. Ale czy to w ogóle możliwe w takiej skali czasowej, o jakiej mowa – czyli zbliżonej do roku? Inne pytanie: co bardziej szkodzi dzieciom – COVID-19 czy skutki uboczne pandemii, takie jak zamknięte szkoły czy paraliż służby zdrowia? Zupełnie inni badacze odpowiadają zaś równolegle na zupełnie inne pytania: ot, na przykład: czy stare szympansy przypominają starych ludzi? I co by się stało, gdyby Ziemia miała dwa Słońca? Na przegląd wydarzeń naukowych zaprasza Łukasz Lamża.

Każdy wiedział, że wszyscy mają się zgromadzić w domu zmarłego, żeby się modlić – i żeby śpiewać pieśni żałobne. Były one modlitwą za duszę zmarłego, ale były też dla żywych. Mniej usłyszymy w nich o szczęśliwym spotkaniu w niebie – zanurzone są one w ciele, materii, naturze. W tradycyjnym sposobie żegnania zmarłego przejście żałoby jest ułatwione. O żałobnych śpiewach na tradycyjnej polskiej wsi i w dzisiejszych polskich miastach, opowiadają współtwórczynie projektu „Pieśni do śmierci” Julia Biczysko i Anna Jurkiewicz. W tym odcinku posłuchamy też pieśni żałobnych, zarówno w wykonaniu ludowych śpiewaczek i śpiewaków, jak i współczesnym.

Magdalena Tulli: „To mrożąca w żyłach scena. Gdy nam się urodził młodszy syn - a stało się to w domu - starszy, gdy tylko go zobaczył, usiadł na nim. Mój mąż szybko do nich podszedł, podniósł starszego, przytulił. A ja podeszłam do młodszego, wzięłam go na ręce i też przytuliłam. Do teraz jestem dumna z nas: z męża i z siebie”. [Z powodu pandemii rozmowa odbyła się zdalnie. Prosimy o wyrozumiałość dla technicznych niedoskonałości nagrania].

Unikatowy fragment naczynia przedstawiający twarz z rogami – znaleźli niedawno archeolodzy w reliktach osady pierwszych rolników na polskich ziemiach, liczącej ponad 7 tysięcy lat. Mieszkali tu ludzie, którzy przynieśli ze sobą ziarna cywilizacji – całkiem dosłownie, bo dziś paleobotanicy uważnie przyglądają się też ziarnom roślin, które nasi neolityczni rolnicy uprawiali. Skąd przyszli ci ludzie, jak żyli, czym się żywili i skąd wiedzieli, gdzie warto założyć kolejną osadę? I co dziś mówi nam pozostawiona przez nich neolityczna rogata twarz?

Agnieszka Pajączkowska: „Dwa słowa definiują Zakład. Spotkanie i wymiana. Zdjęcie za jedzenie albo opowieść. Ale też czas za czas. Zaufanie za zaufanie. Ciekawość za ciekawość”. O fotografii, o polskiej wsi i o reporterskiej czułości Krzysztof Story rozmawia z autorką „Wędrownego Zakładu Fotograficznego”, fotografką i kulturoznawczynią.

Do Dalmacji warto pojechać nie tylko ze względu na morze, wino czy sałatkę z ośmiornicy. Także dla tak nietuzinkowych dzieł sztuki, jak zaskakująco obsceniczne rzeźby Bonino di Jacopo da Milano na fasadzie katedry w Korčuli, czy słup poświęcony bohaterowi „Pieśni o Rolandzie” w Dubrowniku. Co łączy Adama i Ewę z lwami, a Rolanda ze słynną Tkaniną z Bayeux i z... „Grą o Tron”? Zaprasza Magdalena Łanuszka.

Ludzkość tak się uspokoiła w czasie pandemii, że ucichły drgania skorupy ziemskiej. Odkryliśmy też sposób na automatyczną przydomową syntezę chemiczną i skonstruowaliśmy maszynę, która lepiej od ludzi gra w curling. Na przegląd wydarzeń naukowych miesiąca zaprasza Łukasz Lamża.