Onder Mediadoctoren

Live is veel meer dan live. Het concept liveness wordt gebruikt om het gevoel van urgentie en directheid te beschrijven dat een live-uitzending, of de illusie daarvan, kan oproepen. Ook bij evenementen is een beleving van liveness relevant. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich voor de tweede keer over live, eerder deden we dat in aflevering 4. We doen dat met Esther Hammelburg, die op 3 december hoopt te promoveren op haar proefschrift Being There Live: How Liveness is Realized Through Media Use at Contemporary Cultural Events.  Er is een verschil tussen de technologie van live en de live-beleving. We hebben het over het belang van rauwheid en echtheid dat 'live' afgeeft. De ervaring betrekt mensen zodat ze er helemaal in zitten maar met media halen zij ook mensen naar een evenement die er niet fysiek zelf bij zijn. De livebeleving van evenementen is zo zowel leven in het moment als eruit stappen.

Amsterdam waant zich het centrum van alles. Het is waar veel media kantoor houden en misschien belangrijker: waar veel mediamakers wonen. Wat doet dat met journalistieke inhoud? In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over de Randstadarrogantie van de media. Dat doen we met Karel Smouter, nu chef Media bij NRC maar voorheen ‘correspondent Oost-Nederland’ voor die krant.  We hebben het over de impact van afstand en tegenstellingen tussen verschillende regio's. Welke berichten worden gemist? Wat doet de miskenning met het gevoel van burgerschap van mensen buiten de Randstad? En wat kunnen we er aan doen?

Tijdens de lockdown keken we geëmotioneerd naar de docuserie Klassen die tegenstellingen tussen kinderen van laag- en hoogopgeleide ouders scherp blootlegt. Het onderwijs zou een grote gelijkmaker moeten zijn, maar toch zijn er grote en steeds groter lijkende verschillen tussen verschillende bevolkingsgroepen. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over klasse en ongelijkheid in het onderwijs. Dat doen we met Thijs Bol, Universitair Hoofddocent Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Met de expansie van het hoger onderwijs zijn allerlei barrières rond klasse weggenomen: je afkomst bepaalt niet of je gaat studeren, zoals vijftig jaar geleden nog het geval was. Zo is de citotoets bedoeld als instrument dat gelijkheid bevordert. De samenleving is meer meritocratisch geworden, maar dat de rol van klasse is afgenomen betekent niet dat hij is verdwenen. We praten over sociale mobiliteit, de zucht om carrière te maken en het fenomeen van 'cultural matching'. Uiteraard bespreken we de invloed van

Toen Trump president werd en massaal onwaarheden verspreidde, verschenen ineens overal factchecks. Platforms als Facebook waarschuwen tegenwoordig dat bepaalde informatie door factcheckers als onwaar is bestempeld. Scholieren leren op school bronnen te controleren en feitelijkheid te beoordelen. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over factchecks. Dat doen we met Alexander Pleijter, Universitair docent mediastudies aan de Universiteit Leiden en coördinator van Nieuwscheckers, het factcheckproject van diezelfde universiteit. We beginnen met het ontstaan en de doelstellingen van Nieuwscheckers: studenten journalistiek leren te controleren. Vervolgens praten we over wat een feit eigenlijk is en wanneer een bron als betrouwbaar wordt gezien. Factchecks zouden preventief moeten werken tegen politici die onzin beweren en moeten laten zien hoe iets zit. Factchecks zijn niet geschikt om de politieke opvattingen van mensen bij te sturen, maar kunnen wel misvattingen corrigeren. We evalueren hun waard

We leven in een gendermoment en de T van lhbt is eindelijk in de kijker. Nooit eerder zagen we in populaire cultuur zoveel trans en non-binaire personages, die bovendien ook nog eens gespeeld worden door trans en non-binaire acteurs. Nieuwsmedia besteden op hun beurt aandacht aan de ervaringen van mensen buiten conventionele gendernormen. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over trans representatie. Dat doen we met Eliza Steinbock, nu nog even universitair docent aan de Universiteit Leiden, maar vanaf september universitair hoofddocent Gender and Diversity Studies in Maastricht.  Waar staan we qua trans representatie en wat zegt dat over het moment waarin we leven? Wat is goede en wat is slechte trans representatie? Is er een canon? We hebben het onder andere over het (h)erkennen van translichamen en over de transgender gaze versus de transgender look.

Biologie bestudeert dieren en hun onderlinge relaties, maar heeft geen aandacht voor de relaties tussen mens en dier. Die is er wel in het relatief nieuwe, interdisciplinaire vakgebied human animal studies. Daaraan leveren ook mediawetenschappers bijdrages. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich voor de tweede keer over mens, dier en media. Dat doen we met Maarten Reesink, docent Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam en auteur van Dier en Mens: de band tussen ons en andere dieren (2021).  We beginnen lang geleden, bij de neolithische revolutie toen mensen dieren gingen domesticeren. We praten over dieren als spiegel van onszelf en over dieren met een levensverhaal. Dr. Duits begint steeds over gender, dr. Crone wil zijn dominantie over het dier bestendigen. Wat is nu eigenlijk het probleem van antropomorfisme en zijn dieren subjecten in Foucaultiaanse zin?

Frames over het milieu zijn duidelijk: windenergie is groen, bij een kernramp gaan we allemaal dood. Onze kennis over het milieu wordt gekleurd door deze dominante kaders, terwijl de wetenschap verder raast. Is er ruimte in de media voor andere inzichten, inzichten die wellicht meer up-to-date zijn? In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over ecomodernisme. Dat doen we met Hidde Boersma, microbioloog en wetenschapsjournalist. Hij schreef onder andere Ecomodernisme - Het nieuwe denken over groen en groei en Meer: Hoe overvloed de wereld juist duurzamer en welvarender maakt. Ecomodernisten dienen de belangen van het kapitalisme niet, maar staan juist grote veranderingen voor. Ze zoeken die alleen in meer en niet minder, en dat druist tegen alles in wat we weten over environtalism. We beginnen ons gesprek met de vermeende tegenstelling tussen moderniteit en natuur, en komen al snel te praten over groene dogma's. Onderwerpen als energievoorziening en gentechnologie zijn verweven met identiteit en w

Een gebrek aan geletterdheid wordt gezien als een gênant gemis, terwijl mensen aan talkshowtafels en op andere plekken koketteren met hun gebrek aan gecijferdheid. Cijfers worden gezien als moeilijk, formules als ingewikkeld. Tegelijkertijd zijn data en de statistiek die ermee bedreven wordt relevant om de wereld mee te begrijpen. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over statistiekgeletterdheid. Dat doen we Casper Albers, adjunct hoogleraar Toegepaste Statistiek en Datavisualisatie bij de Rijksuniversiteit Groningen.  We bespreken hiaten in gecijferdheid, zowel in het onderwijs als de journalistiek, en waarom zoveel mensen toch bang zijn voor cijfers. Het gaat daarbij over het belang van achter de motorkap kunnen kijken versus het begrijpen van hoe onderzoek tot stand is gekomen. Wanneer is een gebrek aan statistiekgeletterdheid erg? Kunnen we niet beter spreken over methodegeletterdheid?

Eerder constateerden we in aflevering 41 dat objectieve journalistiek een recent ideaal is, dat onhaalbaar en onjuist is. Wat gebeurt er als je dat als verslaggever loslaat? Communicatiewetenschapper en publicist Chris Aalberts werd tijdens zijn onderzoek naar Forum voor Democratie geïntimideerd omdat hij partijdig zou zijn. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich met hun verloren derde Mediadoctor over kleur bekennen in de journalistiek.  We staan uitgebreid stil bij Aalberts' werkwijze. Waarom vindt deze etnografische vorm van onderzoek doen zo weinig navolging in de journalistiek? Wat zijn Aalberts' normen en waarden tijdens zo'n onderzoek? Hoe verschillen die van andere journalisten? En speelt het rechts niet in de kaart als je openlijk laat zien waar je staat? Bestel Aalberts' boek De partij dat ben ik. De politieke beweging van Thierry Baudet: https://libris.nl/boek/?authortitle=chris-aalberts%2Fde-partij-dat-ben-ik--9789491921858 Steun zijn nieuwe onderzoeksproject naar de jonge partij

De Zuid-Koreaanse cultuur staat haaks op die van Nederland, krijgen we sinds het begin van de coronacrisis te horen. Zuid-Koreanen zouden een collectivistische cultuur hebben, een fundamenteel andere volksaard van de onze, waardoor zij zaken anders aanpakken dan wij. De Mediadoctoren herkennen in zulke uitspraken direct ongepast en ongeïnformeerd wij/zij-denken. In deze aflevering verwonderen wij ons daarom over oost/west-denken. Dat doen we met Remco Breuker, hoogleraar Koreastudies aan de Universiteit Leiden. We bespreken waarom die boodschap het zo goed doet bij de media en waarom zij wel passende verklaringen niet willen horen. Dat betekent dat het gaat over luiheid, exotisme en occidentalisme. Als we culturele uitingen en economische successen willen begrijpen moeten we kijken naar de recente geschiedenissen in plaats van simpelweg 'want Confucius' te roepen. Breuker neemt ons daarom mee in die geschiedenissen. Wist je trouwens dat echte mannen uit Korea komen?

Lange tijd waren mediamarkten overzichtelijk: deze kranten van die uitgevers, deze zenders van die omroepen. Dat landschap veranderde eind vorige eeuw en internet heeft die verandering verder gestuwd. We hebben nu te maken met grote platformen die niet makkelijk in één categorie te vangen zijn. Hoe kan je hen reguleren? In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over mediabeleid en de macht van platformen. Dat doen we met Matthijs Leendertse, docent bij de afdeling Media & Communicatie van de Erasmus Universiteit Rotterdam en gespecialiseerd in beleid. Wat maakt platformen als Facebook en YouTube zo bijzonder? Waarom wil een overheid zich eigenlijk met mediamarkten bemoeien. We diepen het onderwerp uit aan de hand van drie thema's: contentvoorschriften, vrijheid van meningsuiting en monopolie. Uiteindelijk komen we tot een verrassende conclusie.

Kennis is macht: wie weet wat er gebeurt, kan daar op inspelen. Waar vroeger zakelijke contacten elkaar brieven doorgaven met nieuws over militaire kwesties, diplomatie en het hof, heeft nu iedereen toegang tot informatie over het reilen en zeilen van de staat en haar handelsbetrekkingen. Zulk nieuws beïnvloedt de publieke opinie en bij economie draait het allemaal om vertrouwen. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over de effecten van economisch nieuws. Dat doen we met Mark Boukes, Universitair Docent Communicatiewetenschap aan de Universiteit van Amsterdam.  We staan lang stil bij onderzoeksmethoden: hoe bepaal je wat precies onder economisch nieuws valt en hoe meet je de stand van de economie? Boukes legt uit in welke periodes er meer negatieve en wanneer er meer positieve berichtgeving is. Uiteindelijk laat dr. Crone zich zelfs overhalen over het nut van effectonderzoek.  De studie van Damstra en Boukes die centraal staat in de uitzending: https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0

De waarheid is een terrein van strijd. Complotdenkers en antivaxxers vinden elkaar in viruswaanzin. Hun ogenschijnlijke aversie tegen wetenschap kan een gevaar vormen voor de volksgezondheid. Kunnen we met kennis terugvechten? Wat zijn de criteria van waarheid? En hebben we na de Verlichting niet het oude geloofssysteem ingewisseld voor een te groot vertrouwen in de Rede? In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over weerstand tegen waarheid. Dat doen we met Bas Haring, hoogleraar Publiek Begrip van Wetenschap aan de Universiteit Leiden. Waarheid is geen vanzelfsprekend begrip: de zwaartekracht is geen feit maar een theorie en daarom een verhaal. We praten over het belang van methode, over het contrast met ervaring en de vraag in hoeverre een gedeelde waarheid noodzakelijk is voor een samenleving. Soms heb je als wetenschapper verantwoordelijkheid, maar soms moet je ook dingen van je af laten glijden en de leek zijn waarheid laten. We meanderen naar  homeopathie en vreemdgaan. Misschien is waarhe

Als we de media moeten geloven gaat het niet goed met het Nederlands. Taalverloedering, ontlezing, niet te maken eindexamens en gebrekkige animo voor de studie. Ondertussen blijft de interesse voor massastudies als media & cultuur maar groeien. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over het vak Nederlands in relatie tot de media. Dat doen we met Marc van Oostendorp, hoogleraar Nederlands en Academische communicatie aan de Radboud Universiteit.  We bespreken waartoe het vak Nederlands eigenlijk opleidt, zowel op de middelbare school als aan de universiteit. Recente maatschappelijke discussies komen samen in onze taal. Maar wat het Nederlands eigenlijk ? En is alles de schuld van media(studies)?

Elke dag horen we de laatste cijfers over besmettingen, IC-opnames en coronadoden. Leidt meer weten ook tot betere beslissingen? Wie is de auteur van data? En kun je a-politiek data verzamelenen? In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over data, digitalisering en dataficatie. We doen dat met Mirko Schaefer, Universitair Hoofddocent aan de Universiteit Utrecht, oprichter van de Utrecht Data School en co-auteur van The Datafied Society. We praten over het verschil tussen digitalisering en dataficatie en staan lang stil bij de rol die mediawetenschap kan spelen in maatschappelijke discussies over en wetenschappelijk onderzoek naar deze processen. We zijn kritisch op big data, en staan stil bij het belang van het ethisch beoordelen van datasets, dat wil zeggen hoe bias en uitsluiting hun weg vinden in datasets en hoe dat op te sporen is. Uiteindelijk draait het op de vraag welke beslissingen iemand neemt op basis van data.

Het Nederlands medialandschap had er anders uitgezien zonder de familie de De Mol. Zo zei de vader van Linda en John reeds in de jaren 60: “De nieuwe tijd vraagt om opportunisme”. Dat is keer op keer een verstandige strategie gebleken. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over mediageschiedenis en de De Mol-dynastie. Dat doen we samen met Mark Koster, freelance journalist en auteur van De Mol: De machtigste mediafamilie van Nederland. Dr. Crone is met verlof en wordt voor deze keer vervangen door Jaap Kooijman, onze huissterrenkundige.  Na een introductie over het boek en de totstandkoming ervan, bespreken we de rol van de familie De Mol in vier cruciale periodes: de jaren 60 en piraterij; de jaren 80 en commerciële televisie; de eeuwwisseling en internationale formathandel; en de huidige periode en synergie & data. Is de familie sturend geweest of eerder volgend? Bestaat zoiets als DeMol-DNA? Wat leert deze familiegeschiedenis ons nu over de geschiedenis van de Nederlandse media?

Etiquette ging vroeger over welke japon je op welk moment droeg en welke vork je bij welk gerecht gebruikte. In de de huidige, geïndividualiseerde samenleving zoeken mensen in veel meer situaties naar houvast. Omgangsvormen zijn complex, welke rol kunnen media daarin spelen? In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over moderne manieren. Dat doen we met Beatrijs Ritsema, die sinds 2002 de vaste etiquetterubriek in Trouw verzorgt.  We hebben het over de aard van etiquette, trends in vragen en de overeenkomsten met taal. Uiteraard bespreken we de media en vragen we haar hoe ze omgaat met kritiek. Wat is de functie van een dergelijke rubriek?

De coronacrisis bracht een dansverbod dat al bijna negen maanden duurt. Politici zagen het nachtleven altijd al als duistere bron van verdoemenis en negeren nu de noodkreten van clubs en festivals. Ook het publiek lijkt weinig betrokken: een demonstratie in september trok slechts 2000 deelnemers. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over de dode nacht. We doen dat met Mirik Milan, dé pleitbezorger van het nachtleven. Hij was van 2012 tot 2018 Nachtburgemeester van Amsterdam. Nu adviseert hij vanuit zijn bedrijf Vibelab steden wereldwijd over het belang van de nacht. We praten uiteraard over de effecten van de sluiting, maar ook over oplossingen. Er is een global nightlife recovery plan. Milan kijkt ook naar bestpractices uit andere sectoren die meer ruimte hebben gekregen tijdens corona. We mijmeren over de toekomst: zijn er ook aanpassingen uit de coronacrisis die behouden blijven?

Tegenwoordig lijkt iedereen iets met AI te moeten en dat geldt ook voor de vertegenwoordigers van de pers. Zo gebruiken journalisten AI in hun proces van informatie zoeken. Hoe doen ze dat? En is dit goed of slecht voor de kwaliteit van de journalistiek? In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over de inzet van AI in het journalistieke proces. Dat doen we met Yael de Haan, lector Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie aan de Hogeschool Utrecht. We bespreken hoe digitaal vaardig journalisten zijn, hoe ze keuzes maken en of ze daarop reflecteren. Wat moeten aankomende journalisten precies leren op school om veranderende technologie ook later bij te kunnen blijven bijbenen?

Aflevering 103 ging over uiterst rechts, met Sarah de Lange. Daar hoort ook een uitzending over links bij. In deze aflevering verwonderen de Mediadoctoren zich over De Theorie van de Kraal. Dat doen we met auteurs Willem Schinkel, hoogleraar Sociale Theorie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, en Rogier van Reekum, universitair docent aan dezelfde universiteit. Met politicoloog Sarah de Lange spraken we vooral over het rechts-politieke spectrum, met sociologen Willem en Rogier praten we inhoudelijk over links. Het gesprek is woekerend: Schinkel en Van Reekum spreken graag. Ze leggen uit wat de kraal inhoudt en wat ze willen dat het boek doet.